ماجرا ازاین‌قرار است که نام ۲۵ مکان از مکان‌های شهر اصفهان در حــاشــیــــه دو ســــوی رودخانه زاینده‌رود به اسم صنایع‌دستی این شهر درآمد. یک میدان، سه پل، هشت چهارراه و سیزده سه‌راه در حاشیه زنده رود که قبلا نامی نداشته‌اند به پل ارسی‌سازی، پل قلمکار، چهارراه فرش، سه‌راه میناسازی، چهارراه ملیله، چهارراه زری‌بافی، چهارراه آینه‌کاری، سه‌راه گره چینی و… نام‌گذاری شدند. ناگفته نماند که این نام‌گذاری با جشنواره بین‌المللی صنایع‌دستی ایران که از یکشنبه دهم مرداد آغازشده، هم‌زمان بوده است. از سوی دیگر، میراث‌داری اصفهان از بیش از ۲۰۰ رشته صنایع‌دستی در کشور و پیوستن این شهر به شبکه شهرهای خلاق یونسکو در سال ۱۳۹۴، دلایل قابل‌توجهی است تا مدیران شهری انجام چنین اقداماتی را با هدف تأکید بر ظرفیت‌های بالقوه اصفهان درزمینه رشد و توسعه هرچه بیشتر صنایع‌دستی این شهر در پیش بگیرند.

نام‌ها و ذهنیت ما از شهر

شاید بشود گفت خیابان، معبر یا کوچه محل زندگی ما، یکی از اجزای اصلی زندگی‌مان در شهر هستند. می‌پرسید چطور؟ اولین مؤلفه شهری که ما هر صبح بعد از خروج از منزل با آن مواجه می‌شویم، بن‌بست، معبر، کوچه یا خیابان محل زندگی‌مان است. مکان‌هایی که ناخواسته هنگام عبور از آن‌ها نامشان را جایی در گوشه ذهنمان مرور می‌کنیم.
پیوند میان مکان‌ها و نام‌ها گاهی آن‌قدر عمیق و جدایی‌ناپذیر است که اجزای این مکان‌ها نیز به نام اصلی آن‌ها گره می‌خورند. مثلا می‌گوییم: نانوایی خیابان بزرگمهر، لباس‌فروشی خیابان نظر میانی، بستنی‌فـروشـــی خیابان رهنان، داروخانه‌های خیابان آمادگاه و… . این همراهی «مکان‌ها» و «نام‌ها» به‌مرور در تصویرسازی ذهن ما از شهر کمک زیادی می‌کند. مثلا اگر نام خیابان محل زندگی ما به اسم یک هنرمند یا شخصیت فرهنگی، سیاسی یا اجتماعی باشد و اطلاعاتی درباره زندگی او در ذهن داشته باشیم، به‌مرورزمان با این شخصیت احساس نزدیکی و الفت می‌کنیم و او را عضو غایب زندگی خودمان به شمار می‌آوریم. عضو غایبی که رفته‌رفته در ذهن ما هویتی تازه می‌یابد و در کنار سایر مؤلفه‌های شهر جای می‌گیرد.
با مرور این مقدمه می‌توان گفت که نام‌گذاری خیابان‌ها، معابر، کـوچــه‌هــا، مــغـازه‌هـــا، پـارک‌هــا، مجتمع‌های تجاری و به‌طورکلی همه مکان‌ها در شهر سهم زیادی در تعیین ذهنیت ما در خصوص شهر و فضای آن دارد؛ بنابراین رسالت مدیریت شهری در تعیین نام برای اجزای شهر را می‌توان یکی از مهم‌ترین آن‌ها در راستای آراستن شهر به مؤلفه‌های فرهنگیِ برخاسته از متن و هویت جامعه به شمار آورد.

 اتفاقی خوب برای اصفهان

سیما، یکی از ساکنان محله قائمیه، است که خبر تعیین نام‌های جدید برای برخی از مکان‌ها در شهر اصفهان به نام صنایع‌دستی را در صفحه شخصی‌اش در اینستاگرام منتشر کرده است. او دراین‌باره می‌گوید: «اینکه یک روز صبح ببینیم خیابانی در شهر نام «قلمکار»، «ملیله»، «گره‌چینی» یا «آینه‌کاری» به خودش گرفته، اتفاق قشنگی است؛ به‌خصوص که ذهن ما شهروندان اصفهانی با این نام‌ها کاملا آشناست و نیازی نیست از هم بپرسیم قلمکار دیگر چیست یا میناسازی چه معنایی دارد.»
او این اتفاق را برای معرفی اصفهان به گردشگرها هم مؤثر می‌داند و می‌گوید: «مسافرها معمولا برای گشت‌وگذار در شهر نیاز زیادی به دانستن نام خیابان‌ها، چهارراه‌ها، گذرها و… دارند. به همین دلیل در این گشت‌وگذارها نام‌ها معمولا خیلی زود در ذهن آن‌ها می‌ماند. وقتی نام خیابانی قلمکار، ملیله، فرش و… باشد، آن‌ها به ذهن می‌سپارند و این نتیجه خوبی برای اصفهان دارد.»
او ادامه می‌دهد: «مثلا همه ما از دوران بچگی نام “پشت مطبخ” یا “یخچال” یا “تلفن‌خانه” را روی یک گذر یا خیابان یا کوچه شنیده‌ایم و بالاخره روزی رسیده که از خودمان بپرسیم این اسامی چه معنایی دارند و چرا روی این مکان‌ها قرارگرفته‌اند. کشف این راز و رمزها در شهر برای شهروندان و البته گردشگرها لذت زیادی دارد… .»

جانمایی تابلوها مرا به اشتباه انداخت!

یکی از موضوع‌های موردانتقاد درباره نصب تابلوهای اسامی جدید برای مکان‌های شهر به نام صنایع‌دستی اصفهان، جانمایی نامناسب تابلوهاست که از سوی کاربران فضای مجازی مطرح‌شده و صداوسیمای مرکز اصفهان هم در گزارشی کوتاه به آن پرداخته است. گویا نصب تابلوها در برخی از مکان‌ها موجب شده تا شهروندان تصور کنند شهرداری در خصوص تغییر نام مکان‌ها اقدام کرده است، نه تعیین نام‌های جدید!
مـهــدی، از ســاکــنـان خـیـابــان میرفندرسکی، دراین‌باره می‌گوید: «در ابتدا با دیدن یکی از تابلوها فکر کردم نام خیابان را عوض کرده‌اند! برایم عجیب بود؛ چون نام قبلی خیابان موردنظر سال‌هاست همین است و این تغییر ناگهانی آن‌هم بدون خبر قبلی برایم عجیب و کمی ناراحت‌کننده بود. اما بعدا در خبرها خواندم که موضوع تعیین نام جدید برای برخی از معابر و چهارراه‌های بدون نام بوده و هیچ تغییر نامی انجام‌نشده است. شاید اگر جانمایی بهتری برای تابلوها انجام‌شده بود، دچار این اشتباه نمی‌شدم.»

اتفاق قشنگی بود

بهرام، یکی دیگر از کاربران فضای مجازی، است که درباره این اتفاق واکنش نشان داده است. او می‌گوید: «نام‌گذاری مـکـان‌ها در اصفهان گاهی با حواشی همراه است و البته برخی اوقات هم مردم حساسیت‌های بی‌موردی به این مسئله نشان می‌دهند. مثلا درباره همین مورد اخیر عده‌ای واکنش منفی نشان دادند، درحـالی‌کــه نام‌گذاری چـنــد مــکــان به نام صـنـایـع‌دسـتــی در شهری که مهد شکل‌گیری و رشد این رشته‌های هنری است، اتفاق مثبتی است.»

نام‌گذاری خیابان‌ها بر چه مبنایی انجام می‌شود؟

هرچند تعیین یا گاهی تغییر نام خیابان‌ها در شهر موضوعی ساده و از وظایف عادی مدیریت شهری به نظر می‌آید؛ اما این موضوع در دوره‌های مختلف حواشی متعددی را ایجاد کرده و واکنش‌هایی را از سوی مردم و مسئولان به دنبال داشته است. شاید ازآنجا‌که در سرزمین ما همه مسائل تا حد زیادی رنگ و بوی سیاسی به خود می‌گیرند، مسئله تعیین نام خیابان‌ها نیز به اسم چهره‌های سیاسی، اجتماعی، هنری، فرهنگی و… در یک دهه اخیر در اصفهان حواشی مختلفی به دنبال داشته است.
لازم است بدانید که روند نام‌گذاری خیابان‌ها، معابر و کوچه‌ها در شهر روند مشخصی دارد که از سوی شورای نام‌گذاری شهرداری اصفهان انجام می‌شود. به این صورت که شهروندان، نخبگان، سازمان‌ها و اداره‌‌های مختلف یا افراد خاص پیشنهادها و مطالبات خود را در این خصوص به روابط عمومی شهرداری ارسال می‌کنند و پس‌ازآن شورای نام‌گذاری اسامی درخواست‌شده را بررسی می‌کند تا بعد از تأیید نهایی برای تدوین لایحه به شهردار ارجاع داده شود.
پس‌ازآن، شهردار اصفهان در قالب لایحه‌ای اسامی جدید را به شورای شهر ارسال می‌کند تا اعضای شورا این لایحه را به کمیسیون فرهنگی، اجتماعی و ورزشی ارجاع دهند و بعد از بررسی، مجدد به صحن علنی شورا برای تصویب نهایی ارسال شود. سپس مصوبه شورای شهر در خصوص نام‌گذاری معابر همچون دیگر مصوبات برای تأیید نهایی به فرمانداری ارســـال می‌شــود و درصـورتـی‌کــه بعد از ۱۵ روز از زمان ارسال مصوبه پاسخی از فرمانداری به شورا ارائه نشد به‌منزله تأیید مصوبه تلقی می‌شود.

 آیین‌نامه نام‌گذاری شهرها، خیابان‌ها، اماکن و مؤسسات عمومی

مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی آیین‌نامه‌ای را در خصوص نام‌گذاری شهرها، خیابان‌ها، اماکن و مؤسسات عمومی تدوین کرده که نام‌گذاری‌ها بر اساس آن انجام می‌شود. بر اساس این آیین‌نامه که در سال ۱۳۷۵ تصویب‌شده است، ‌«شهرهای جمهوری اسلامی ایران در ظاهر و باطن باید نمایانگر تاریخ و جغرافیای تمدن و فرهنگ اسلامی و ایرانی باشند. یکی از مصادیق مهم این امر، اسامی خیابان‌ها، اماکن و مؤسسات عمومی در شهرها است و این اسامی در حکم شناسنامه شهرها و بیانگر ارزش‌های اعتقادی، تاریخی، فـرهـنـگـی و مـلـی جامعه است.»
برخی از مواد مطرح‌شده در این آیین‌نامه بدین شرح است:
ماده اول: ضوابط و معیارهای نام‌گذاری
۱٫ نام شخصیت‌های مهم تاریخ صدر اسلام و انقلاب اسلامی و شهدای گران‌قدر آن و حوادث مهم تاریخ مبارزات اسلامی مردم ایران در درجه اول و نام شخصیت‌های فرهنگی، ادبی، علمی، سیاسی و تاریخی ایران و اسامی راجع به اندیشه، فکر و هنر و نیز مظاهر طبیعت زیبای ایران در مرتبه بعد برگزیده شود.
۲٫ در نام‌گذاری تناسب اسم و مسمی رعایت شود.
۳٫ اسامی باید رسا، کوتاه، سلیس و روان باشد.
۴٫ از اسامی مـنـاسـبــی کـه باعث ایجاد روحیه افتخار ملی و حماسی، و انبساط‌خاطر و تلطیف اخلاقی و عاطفی مردم و بیانگر غنای فرهنگ و تمدن اسلامی و ایرانی باشد، استفاده شود.
۵٫ بـه‌مـنـظــور حــفـظ و تـحـکـیـم یکپارچگی سیاسی و فرهنگی کشور و حفظ هویت ملی، نام‌ها باید فقط به زبان فارسی باشند.
۶٫ در نقاط مختلف کشور ضمن توجه به ویژگی‌های منطقه‌ای از اسامی شهرهای دیگر هم استفاده شود.
۷٫ به‌منظور ایجاد پیوندهای سیاسی و فرهنگی با کشورهای دیگر می‌توان در نام‌گذاری اماکن با پیشنهاد وزارت امور خارجه و تأیید شورای فرهنگ عمومی کشور از نام شخصیت‌های سیاسی و مردمی خارجی یا اسامی اماکن خارجی استفاده کرد. در این زمینه اولویت با کشورهای اسلامی است.
۸٫ در نام‌گذاری علاوه بر توجه به شخصیت‌های ملی و قهرمانان، به شخصیت‌های محلی هر منطقه نیز توجه شود.
۹٫ از نام اشـخاص خیری که تأسیسات مهم عام‌المنفعه (اعم از دینی، آموزشی، علمی، فرهنگی، هنری و تربیتی) احداث کرده‌اند می‌توان برای نام‌گذاری اماکن یادشده استفاده کرد.
۱۰٫ فروشگاه‌ها، شرکت‌ها و مراکز کار و پیشه باید از گذاشتن اسامی خارجی جدا خودداری کنند. نام‌ها باید فقط به زبان فارسی باشد. مگر در مواردی که به تشخیص شورای فرهنگ عمومی این اسامی به‌منظور ایجاد پیوندهای فرهنگی، علمی و سیاسی انتخاب‌شده باشند. شیوه‌نامه آن را شورای فرهنگ عمومی تهیه و ابلاغ خواهد کرد.
ماده دوم: موارد مشمول نام‌گذاری
۱٫ آیین‌نامه نام‌گذاری شامل این موارد می‌شود: شهرها، شهرک‌ها، بـنــــدرهــــا، رودهـــــا، جـــزیــره‌ها، بـزرگــراه‌ها، خیابان‌ها، بازارهـــا و کوچه‌ها، مدارس و مهدکودک‌ها، مؤسسات تحقیقاتی و مــجــامـــع علمی و فرهنگی، تالارهای عمومی، بیمارستان‌ها و مراکز بهداشتی و درمانی، سینماها و مراکز تفریحی و باغ‌ها و بوستان‌ها، میدان‌ها و پایانه‌ها، فرودگاه‌ها و ایستگاه‌های راه‌آهن و پالایشگاه‌ها، کارخانه‌ها، بانک‌ها و مراکز ورزشی و باشگاه‌ها، فروشگاه‌ها، شرکت‌ها و مراکز کار و پیشه.
۲٫ ایـن آیـیـن‌نـامـه درباره امـاکـن جدیدالاحداث است ولی در مورد تغییر اسامی نامناسب موجود لازم است بر طبق شیوه‌نامه‌ای که شورای فرهنگ عمومی بر اساس این آیین‌نامه تنظیم و ابلاغ می‌کند عمل شود.
ماده سوم: مرجع نظارت
۱٫ نظارت بر حسن اجرای ضوابط و معیارهای شورای عالی انقلاب فرهنگی در امر نام‌گذاری اماکن به عهده شورای فرهنگ عمومی است.
این شورا همه‌ساله گزارش بررسی و نظارت و عملکرد خود را به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارائه می‌دهد.
ماده چهارم:
این آیین‌نامه در ۴ ماده و ۱۴ بند در جلسه مورخ ششم آذرماه سال ۱۳۷۵ شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسید و آیین‌نامه‌های قبلی لغو شد.

منبع: روزنامه اصفهان زیبا