تصمیم‌گیری وزارت میراث درباره ریسباف در اصفهان

به گزارش خبرگزاری شهرداری های کشور “بلدیه آنلاین” وبه نقل از خبرنگار ایمنا، رها شدن این کارخانه و تخریب بخش‌هایی از این اثر تاریخی به مرور زمان موجب شد قرارداد تملک کارخانه ریسباف اصفهان با بیش از دو سال پیگیری، بین مدیران عامل بانک ملی ایران و شرکت عمران و بهسازی شهری ایران به امضا برسد و سال ۸۶ طی سندی به این شرکت منتقل شود.

ماجرا به اینجا ختم نشد و به دلیل اختلافات پرداختی و پروانه زمین معوض به بانک ملی، این اقدام ناتمام باقی ماند و معامله دچار اشکال شد و ۱۲ سال سرگردانی بر سر آن ادامه‌دار شد، تا زمانی که با پیگیری انجام شده، جلسه کمیسیون اصل ۹۰ برای مشخص شدن مصوبه تبدیل کارخانه ریسباف اصفهان به موزه و تغییر کاربری فرهنگی و تاریخی آن به عنوان تنها بازمانده کارخانه‌های ریسندگی قدیمی در نوزدهم اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۱ برگزار شد.

در نهایت با مصوبه هیئت وزیران کارخانه ریسباف اصفهان به وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری تحویل شد تا مدیریت آن توسط حوزه تخصصی فرهنگی انجام شود.

آنچه در ادامه می‌خوانید حاصل گفت‌وگو با محمدعلی ایزدخواستی، مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان در زمینه آخرین تصمیم‌ها برای نحوه بهره‌برداری از کارخانه ریسباف با توجه به نقش شهرداری اصفهان، همچنین اقدامات انجام شده برای احیای خانه‌ها و بازارهای تاریخی این کلان‌شهر است.

ریسباف به وزارت میراث فرهنگی تحویل داده شده است

 برای مرمت و احداث موزه در کارخانه ریسباف اصفهان چه اقداماتی انجام شده است؟

ایزدخواستی: کارخانه ریسباف اصفهان دهه‌های زیادی بود که در اختیار بانک ملی قرار داشت و سرانجام با پیگیری‌های مسئولان و شخصیت‌های فرهنگی شهر، به‌ویژه شهردار، نمایندگان مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی و اداره کل میراث فرهنگی استان، با مصوبه هیئت وزیران تحویل وزارت میراث فرهنگی شد.

این ساختمان که تنها باقی‌مانده کارخانه‌های اصفهان در ابتدای دو قرن گذشته است، بسیار سالم و خوب به‌جا مانده است که باید با یک نگاه حفاظتی و به‌عنوان یک فرصت به آن نگاه کنیم.

کارخانه ریسباف حدود هفت هکتار است که در کنار مجموعه چهارباغ عباسی قدیم و سی‌وسه پل با تعدادی سوله و بنای تاریخی وجود دارد؛ این کارخانه در دوره پهلوی اول احداث شد و ظرفیت ارزشمندی محسوب می‌شود، از این‌رو از تمام کسانی که بی نام و نشان حدود ۲۰ سال اخیر از تخریب این کارخانه و مسکونی‌سازی آن جلوگیری کردند، قدردانی می‌کنم تا در حال حاضر به نتیجه آن، یعنی آغاز عملیات حفاظت برسیم.

بخشی از کارخانه ریسباف بسیار آسیب‌دیده است و با توجه به در خطر بودن آن، باید مرمت شود؛ اصفهان با پیشینه تاریخی چند هزار ساله که نشانه‌هایی زیادی برای تأیید آن دارد، نیازمند موزه اساسی و تخصصی است تا تاریخی آن را به نمایش بگذارد.

حدود ۳.۵ هکتار کارخانه ریسباف مسقف است که پیشنهاد کردیم باقی‌مانده فضای بدون سقف نیز حفظ و به‌عنوان فضای شهری ارزشمند در کنار این فضاها در نظر گرفته شود.

مالکیت این کارخانه با چه نهادی است؟

ایزدخواستی: وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مالک کارخانه ریسباف شده است و باید در این رابطه تصمیم‌گیری کند؛ شهرداری اصفهان همواره اعلام آمادگی کرده است که حاضر است عملیات احیا، حافظت، تبدیل کردن به موزه و بهره‌برداری از آن را انجام دهد.

شهردار اصفهان در ابتدای فعالیت خود، از ریسباف به‌عنوان یکی از مهم‌ترین میراث فرهنگی شهر یاد کرد تا به‌رغم هزینه چند صد میلیارد تومانی آن برای تبدیل شدن به موزه، ارزش افزوده مناسبی برای شهر و فرهنگ آن ایجاد خواهد کرد.

برای احیای خانه‌های تاریخی تلاش می‌کنیم

 با توجه به نقش خانه‌های تاریخی در شناساندن هویت تاریخی نصف‌جهان، سازمان نوسازی برای احیای آنچه کرده است؟

ایزدخواستی: در یک سال گذشته شناسایی خانه‌های تاریخی و معرفی آن به سرمایه‌گذاران در دستور کار قرار گرفت؛ در شهرهای تاریخی همچون یزد اتفاقی در حال رقم خوردن است که خانه‌های تاریخی که تزئینات ارزشمندی دارد _که تعداد آن در اصفهان کم نیست_ وارد چرخه امروزی شدند، به‌طوری که بسیاری از افرادی که توانایی مالی دارند، این منازل را احیا کرده و به‌عنوان یک فضای تفریحی همچون ویلا استفاده می‌کنند.

این اقدام موجب می‌شود دسترسی مناسبی به آن داشته باشند که البته کارکرد اقتصادی و تبدیل به مراکز بوم گردی از این رسته خارج می‌شود.

بسیاری از افراد علاقه‌مند به تملک و استفاده از خانه‌های تاریخی شهر اصفهان با همین روش جذب شده‌اند و با توجه به اینکه این اقدام سرمایه‌گذاری چند ده میلیارد تومان نیاز دارد، سازمان نوسازی و بهسازی شرایط آن را فراهم کرد تا افراد علاقه‌مند به این سازمان مراجعه کنند و لیستی از این خانه‌ها که مالک آن‌ها خواهان فروش هستند را دریافت کنند.

سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان این ظرفیت را دارد که به واسطه بهترین کارشناسان این سازمان، منازل تاریخی را مرمت کند و در اختیار مالک قرار دهد، حتی مجوزهای قانونی از شهرداری و میراث فرهنگی نیز توسط این سازمان دریافت می‌شود.

تملک منازلی که ذی‌نفعان زیادی دارد _منازلی که جزو ارثیه محسوب می‌شود و چند نسل را درگیر کرده است_ با مشکلاتی همراه است، اما منازل تاریخی تک مالک و از این قبیل شناسایی شده است و حتی مالک این خانه‌ها نیز می‌توانند به سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان مراجعه کنند تا در صورت نیاز از راهنمایی‌ها و ظرفیت مرمتی آن استفاده کنند.

شهروندان اطلاع ندارند بهترین کاری که می‌توان با ملک تاریخی انجام دهند، چیست، لذا سازمان نوسازی و بهسازی می‌تواند این مشورت را به مالکان ارائه کند؛ کارشناسان این سازمان می‌توانند با بررسی خانه ارزش‌های آن را به مالک اطلاع دهند و حتی امکان بررسی حوزه‌های سرمایه‌گذاری و اقتصادی را داریم.

راهنمایی لازم در رابطه با احداث مراکز بوم گردی، کافه و رستوران تاریخی نیز با مالکان منازل تاریخی ارائه می‌شود؛ بیشترین ارزش این است که خانه‌های تاریخی در چرخه حفاظت باقی‌بماند و این می‌تواند ارزش‌افزوده برای سازمان باشد. شهروندان می‌توانند برای همکاری با سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان به نشانی خیابان ابن‌سینا، نبش کوچه شماره ۱۸ (کدخدا) مراجعه یا با شماره تلفن ۳۴۴۸۴۸۹۲ و ۳ تماس بگیرند.

با توجه به جایگاه مجموعه تخت فولاد در شهر اصفهان، از نظر کالبدی _که به سازمان نوسازی و بهسازی مربوط می‌شود_ برای مرمت و احیای آن، چه فعالیت‌هایی انجام شده است؟

ایزدخواستی: در دهه‌های گذشته تمام حفاظت‌های کالبدی مجموعه گردشگری تخت‌فولاد توسط سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان انجام شده است و سال گذشته نیز در ۱۲ جبهه مختلف تلاش کردیم تا عملیات حفاظت را انجام دادیم؛ این سازمان پایگاه ثابتی در این مجموعه دارد و همکاران این سازمان آن حدود ۴۰ تکیه را رصد می‌کنند.

بیشتر بناهای تاریخی تخت فولاد، در و پنجره‌ای ندارد و بناهای مسقفی است که امکان هوازدگی و آسیب‌دیدگی از درون و بیرون دارد، آسیب‌پذیری بنا دوچندان می‌شود، بنابراین یک پایگاه ثابت برای آن در نظر گرفته شد و در حال حاضر نیز در حال فعالیت در تکایای مختلف این مجموعه تاریخی ارزشمند هستیم.

سازمان نوسازی و بهسازی برای مرمت و احیای بازارهای اصفهان چه می‌کند؟

ایزدخواستی: بخش عمده‌ای از حفاظت بازارها با توجه به اینکه گذرهای مهمی در شهر هستند، توسط سازمان نوسازی و بهسازی و بخش دیگر آن توسط میراث فرهنگی انجام می‌شود؛ در حال حاضر هشت جبهه فعال در این زمینه داریم که تا پایان سال حدود چهار جبهه دیگر فعال خواهد شد.

عملیات حفظ و مرمت موجب حفاظت چندین ساله از آن می‌شود و با توجه به اینکه تعدادی از بازارها در دهه‌های مختلف از جمله دهه ۱۳۳۰ به دلیل بارش زیاد باران از بین رفته است که بر اساس مستندات تاریخی احیا، بازتعریف و احیا می‌کنیم، زیرا در سفرنامه‌ها نوشته شده است کسی که از شمال وارد اصفهان می‌شد، می‌توانست مسیری را انتخاب کند که آفتاب بر سر آن نتابد، یعنی کل مسیر را از درون بازارها حرکت کند.

تا پایان امسال بخش زیادی از فعالیت‌های سازمان نوسازی و بهسازی متمرکز بر بازارها خواهد بود؛ بارندگی سال گذشته زنگ خطری بود، کما اینکه اگر عملیات‌های سال‌های گذشته سازمان نوسازی و بهسازی در بازار بزرگ اصفهان انجام نشده بود، بسیاری از آن بخش‌های آن را از دست می‌دادیم.

در حال حاضر بازارهای منجم، غاز، قصر، حسن‌آباد، دردشت، چیت‌سازها و امامزاده اسماعیل در حال احیا و مرمت است.

پاساژ محمودیه مشکلات حقوقی دارد

در رابطه با پاساژهای تاریخی همچون پاساژ محمودیه در ابتدای خیابان چهارباغ عباسی چه اقداماتی انجام شده است؟

ایزدخواستی: سال گذشته به ابتکار شهردار، شورایی تحت عنوان «شورای عالی بافت‌های تاریخی» در شهرداری اصفهان متشکل از شهردار، رئیس شورای اسلامی شهر، مدیرکل میراث فرهنگی و مدیران مرتبط با این حوزه شکل گرفت که در رابطه با پاساژ محمودیه چندین جلسه برگزار شده است.

به‌نظر می‌رسد پاساژ محمودیه نخستین پاساژ مدرن شهر اصفهان و چهارباغ است که در این راستا جلسه شورای عالی بافت‌های تاریخی نیز مطرح شد که در صورت امکان نگهداری شود و در غیر این صورت، با اجرای نعل‌به‌نعل و عین‌به‌عین آن، این پاساژ احیا شود تا شکل و سیما و منظر مناسبی داشته باشد.

با توجه به اینکه پاساژ محمودیه مالکیت خصوصی و دولتی دارد، از نظر حقوقی دچار محدودیت‌هایی هستیم؛ اگر این مکان به یک نهاد دولتی اختصاص داشت، تاکنون مورد مرمت قرار گرفته بود.